Το φλαμένκο γεννήθηκε στα κατώτερα κοινωνικά επίπεδα της Ανδαλουσίας, οι πρώτες όμως επιρροές έρχονται τόσο από τον Ελληνικό όσο και τον Ρωμαϊκό πολιτισμό. Η πρώτη καταγραφή είναι από “Puella Gaditanae” («Το κορίτσι του Κάντιθ») , έργο του Ρωμαίου ποιητή Μαρτιάλη και αφιερώνεται στην Τελεθούσα, ηρωίδα της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας και είναι η πρώτη πρώιμη απόδειξη ρυθμικού χορού και μουσικής. (This is an early proof of the inhabitants’ taste for rhythmic dances and music of this roman province.)
Οι επιρροές που έχει δεχθεί το φλαμένκο προέρχονται από όλες τις φυλές που πέρασαν από την Ισπανία- Ινδούς, Μαυριτανούς, Εβραίους, Χριστιανούς, εκείνη την περίοδο εμφανίστηκαν και οι Ρομά οι οποίοι προήλθαν από την Ινδία.
Μουσικολογικά υπάρχουν επιρροές από το βυζαντινό και το γρηγοριανό μέλος καθώς επίσης και από τον ρυθμό της Μουσουλμανικής προσευχής κατά την περίοδο της Αραβικής κατοχής της Ανδαλουσίας (711-1492).
Αρχικά έκανε την εμφάνισή του το cante (φλαμένκο τραγούδι) τον 16ο αι. με τον συνονθύλευμα των πολιτισμών των Μαυριτανών, των Εβραίων, των Αράβων, των τσιγγάνων και των Ανδαλουσιανών.
Από τον 19ο αι. και μετά ξεκινάει η ανάγκη της συστηματικής καταγραφής της τέχνης του φλαμένκο καθώς μέχρι και εκείνη την περίοδο δεν ήταν ιδιαιτέρως αποδεκτό και οτιδήποτε διασώζεται ήταν από προφορικές μαρτυρίες. Τότε ήταν και η περίοδος που εισχώρησε στα λεγόμενα café cantantes στα οποία έδιναν παραστάσεις, αποκτώντας λάτρεις και χάνοντας την όχι και τόσο καλή φήμη που είχε μέχρι πρότινος. Δεν ήταν αποδεκτό καθώς το περιεχόμενο των τραγουδιών είχαν ως θέμα τον έρωτα, τη φυλακή, την βία και τις καθημερινές δυσμενείς συνθήκες.
Οι συμμετοχές πλέον ήταν από επαγγελματίες χορευτές όπου με τη συνοδεία κιθαριστών απογείωναν το είδος. Οι κιθαρίστες αρχικά επηρεάστηκαν από τα κλασικά ισπανικά κομμάτια ενσωματώνοντάς τα στη μουσική τους. Από την άλλη, άρχισε να γίνεται επιτακτική η ανάγκη παρουσίας του χορευτή και της χορεύτριας με βασικό συστατικό τους τον ρυθμικό ήχο των ποδιών τους και την άρτια τεχνική τους.
Αναδεικνύοντας την χάρη και την κίνηση των χορευτριών και την αρρενωπότητα των χορευτών.
Το τρίπτυχο τραγούδι (cante), χορός (baile) και κιθάρα (toque),με δομές ρυθμικές, αρμονικές και μελωδικές, με διαφορετικό ύφος αναλόγως την διάθεση ακόμη και την περιοχή είναι το αποτέλεσμα συνδυασμού πολλών πολιτισμών. Ενός είδους το οποίο εξελίσσεται, διαμορφώνεται και μας προσφέρει συγκίνηση, μαγεία, έντονα συναισθήματα.
Το 2010 μετά από αίτηση της Ισπανίας, η UNESCO συμπεριέλαβε το φλαμένκο στον Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας.
Το φλαμένκο είναι ένα έντονο είδος τέχνης που αποπνέει αυτοπεποίθηση, δυναμικότητα, αυτονομία. Είναι τρόπος έκφρασης, είναι τρόπος ζωής. Η τέχνη είναι ένα μέσο έκφρασης, ένα μέσο όπου όλοι οι άνθρωποι το έχουμε ανάγκη. Ξεκίνησε από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο. Τον εαυτό μας τον ανακαλύπτουμε μέσα από τη δημιουργικότητά μας, επομένως μέσα στις τόσες πτυχές αυτού του είδους ο καθένας που έρχεται στο φλαμένκο βρίσκει και κομμάτι του εαυτού του.
Δήμητρα Κασκάνη
Βιβλιογραφία:
- Álvarez Caballero, Ángel: El cante flamenco, Alianza Editorial, Madrid, Second edition, 1998
- Casa Patas, La Historia del Flamenco
- Martín Salazar, Jorge: Los cantes flamencos, Diputación Provincial de Granada, Granada, 1991
- Roberto Lorenz
- Rossy, Hipólito: Teoría del Cante Jondo, CREDSA, Barcelona, 1998